नेपाली समाजमा सुने–बेहोरेका यस्ता थुपै आहान र सोच परिमार्जन गर्नेतर्फ सोच्नु आवश्यक रहेको देखिएको छ । केही उदाहरण यस्ता हुनसक्छन्– गुणस्तरीय प्रोटिनयुक्त च्याउलाई ‘च्याउ खाउँ मसल बनाउँ’ भन्ने कि ! त्यसैगरी अर्को गतिलो प्रोटिनयुक्त गहतको दाललाई ‘गहतको दाल पत्थरीको काल’ भनेर लोकप्रिय बनाइदिने कि ! किनभने गहतको दालको झोलले मृगौलाको पत्थरी गलाउँछ भनेर नेपाली समाजमा खाइने गरेको हामी धेरैले सुने बेहोरेकै छौं । कतिपयले त पत्थरी गलाउन भनेर खाएकै पनि हुनसक्छौं ।
घरेलु हिंसा जहिले पनि शक्ति र सत्तासँग जोडिएको हुन्छ । हामी पितृसत्तात्मक सोच भन्छौं नि यो सोच पुरुषमा मात्र हुँदैन, महिलामा पनि हुन्छ । किन भन्दा जब मान्छेसँग शक्ति हुन्छ, पैसा हुन्छ त्यो वेला महिलामा पनि पितृसत्तात्मक सोच हुन सक्छ ।
महिनावारी कप सिलिकनले बनेको हुन्छ । यो प्लास्टिकको सानो गिलास जस्तै हुन्छ । यसले महिनावारी भएको वेला बग्ने रगतलाई व्यवस्थापन गर्छ । यो एक पटक किनेपछि दश वर्षसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
सुतारीले जति भैंसी पाले पनि बजार नजिक थिएन । अहिले पनि दुध, दही लगेर बेच्न मिल्ने बजार छैन । पहिले घिउ बेच्न मंगलसेन, साँफे जाँदा मूल्य व्यापारीले नै तोकिदिन्थे । “५/६ घण्टा हिंडेर घिउ बोकेर बजार गए पनि आफूले मूल्य तोक्न नपाउँदा सस्तोमै बेच्नुपर्थ्यो । यस्तै यस्तै समस्याले पनि सुतारीले भैंसी पाल्न छोडे,” वडाध्यक्ष भण्डारी बताउनुहुन्छ ।
जलवायु परिवर्तन भनेको पानी पर्ने तरिकामा परिवर्तन हुनु, हावा लाग्ने तरिकामा परिवर्तन हुनु तथा तापक्रममा परिवर्तन हुनु हो । पछिल्लो समयलाई हेर्ने हो भने विश्व तापमान बढेको अवस्था छ ।
जब म उनीहरूको भाषामा बोल्दथें, उनीहरू छक्क पर्थे । उनीहरूलाई लाग्थ्यो होला, नेपाली मात्र बोल्न लगाउने शिक्षकले यो के तमासा गरेको होला । तर, मैले बोल्दाखेरी उनीहरूको आँखाको चमक नै अर्कै हुन्थ्यो । नयाँ भाषाको सिकारु म, कति उच्चारणहरू गलत हुन्थ्यो । यस्तो अवस्थामा उनीहरू खुशीले गद्गद् भई मलाई भन्दथे, “सर त्यस्तो होइन क्या यस्तो हो ।”
पीडित र अभियुक्त दुवैका अधिकारहरूको संरक्षणको सन्तुलन कायम गर्ने विषयमा नेपालको न्याय प्रणाली अन्योल र द्विविधाबाट गुज्रेको मात्र छैन। न्यायसम्पादन अधिकारीहरू नै अभियुक्तको अधिकारको कटौती र चर्को दण्ड दिएपछि पीडितलाई न्याय भइगयो नि भन्नेमा विश्वस्त छन् । खै कसरी आशा गर्नु र सुधारको?
गठबन्धन बारे वितृष्णा र घृणाको पारो बढ्दो छ। चुनाव नआउँदै यो प्रतिरक्षाको स्थितिमा छ, चुनावी समयमा यसले आम मतदातामा आकर्षण कसरी सिर्जना गर्ला ? यो निकै शङ्काको घेरामा छ। नेताहरूमा गठबन्धनप्रति आत्मविश्वास पनि देखिँदैन। आफ्नो राजनीतिक सुरक्षाको निहित स्वार्थका लागि नेताहरूले यस्तो गठबन्धन गराउछँन् भन्ने सन्देश पार्टीहरूको आन्तरिक संरचनामा पनि व्याप्त छ। विश्वास, आस्था र भरोसा नभएको गठबन्धनको बग्गी हाँक्ने कार्यकर्ता कसरी ऊर्जाशील होलान, आशा गर्न सकिने आधार छैनन्।
मेरो दुःख देखेर मलाई कोटेश्वरबाट सिन्धुलीसम्मको भाडा उहाँले तिरिदिनुभयो । उहाँको दिदी नाता पर्नेलाई पनि पासपोर्ट बनाउने काममा सघाउन साथै पठाउनु भएको छ । बरु कसैले सोधिहाले भने के नाता भन्ने अप्ठ्यारो होला भनेर मेरो सानीमा हुँ भन्नु भन्नुभएको छ ।
जङ्गलको आगलागीमा वृद्धि भएको छ । मानिसले नै पैदा गरेको नकारात्मक असरका कारण बाढी, खडेरी, जङ्गलमा आगलागी स्थलीय र सामुन्द्रिक तापमा वृद्धि तथा चक्रवातलगायत सामाजिक पर्यावरणीय जोखिम बढाएको छ । यी र यस्ता समस्याबाट बाहिर निस्केर यस वर्षको वातावरण दिवसको नाराले भने जस्तै केवल एउटा पृथ्वीको रक्षाका लागि संसारभरका मानिसको साझा प्रयास जरुरी छ ।
सुत्केरी भएको चार दिनमै प्रहरीले पक्राउ गर्यो । अस्पतालको बेडबाट जेलभित्रको बास भयो । सुत्केरी अवस्था, एकसरो लुगा, जेलभित्रको चिसो ! ती दिन सम्झँदा सपनालाई अहिले कहाली लाग्छ ।
