नेपालमतको अभियान ‘स्थानीय सरकारका जनप्रतिनिधिसँग छलफल’ अन्तर्गत आजको कुराकानीमा संखुवासभाको पाँचखपन नगरपालिकाकी उपमेयर भीमादेवी राई हुनुहुन्छ । प्रस्तुत छ, नेपालमतकर्मी इन्द्रसरा खड्काले उपमेयर राईसँग गर्नुभएको कुराकानीको सम्पादित अंश:
उपमेयरज्यू, आजभोलि केमा व्यस्त हुनुहुन्छ ?
कार्यकालको अन्तिम चरणमा पुगेका छौं । यस अवधिमा गरेका कामको समीक्षा गर्दैछौं ।
समग्रमा कस्तो रह्यो कार्यकाल ?
धेरै सिकाइ र थोरै अनुभव साट्दै बित्यो । संघीयतापछिको पहिलो स्थानीय तहको निर्वाचन भएकोले धेरै कुरामा अलमल भयो । विस्तारै सिक्दै गयौं । शुरूका एक/दुई वर्ष सिक्दैमा गयो । त्यसपछि लय समात्दै थियौं कोरोना कहरले सोचे अनुसार काम गर्न सकिएन । तैपनि; जे–जति गर्न सकियो राम्रै गरियो भन्ने लागेको छ ।
चुनावको वेला भोट माग्न जाँदा जनता समक्ष यो–यो काम गर्छु भनेर वाचा गर्नुभएको थियो होला नि ?
हाम्रो पालिकामा खानेपानी, विद्युत्, शिक्षा लगायतका विषयमा पूर्वाधारको आवश्यकता थियो । मैले पनि यिनै समस्यालाई समाधान गर्नेछु भनेको थिएँ । स्वास्थ्य सेवा सबैलाई सजिलै उपलब्ध हुने वातावरण बनाउँछु भनेको थिएँ । त्यस्तै; बेरोजगार युवाको लागि रोजगारको अवस्था सृजना र महिलाको हकहितको पक्षमा काम गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको थिएँ ।
पूरा भए त यी कुरा ?
छोटो समयमा सबै कुरा पूरा गर्न सकिंदो रहेनछ । तर, हामीले शुरूआत चाहिं गरेका छौं । विद्यालय नभएको ठाउँमा विद्यालय स्थापना, शिक्षक कम भएका विद्यालयमा शिक्षकको व्यवस्था गरेका छौं । विद्युत् लाइन विस्तारको काम गरेका छौं । जे होस्; हामीले प्रतिबद्धता जनाएकामध्ये ५० प्रतिशत काम पूरा गरेका छौं ।
पूरा हुन नसकेका काम के–के हुन् ?
पालिकाभित्रका सबै बाटो पक्की गर्छौं भनेका थियौं, त्यो सकेनौं । ‘एक घर, एक धारा’ भनेका थियौं, त्यो पनि शतप्रतिशत पूरा हुन सकेन । कम्प्युटर शिक्षा लागू गरी हरेक विद्यालयमा कम्प्युटर उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता पनि पूरा हुन सकेन, तर शुरूआत चाहिं गरिसकेका छौं ।
करिब पाँच वर्षको यो अवधिमा न्यायिक समितिमा लगभग दुई सय उजुरी आए । तीमध्ये लेनदेनका झगडा, श्रीमान्–श्रीमतीबीचका झगडा, सासू–बुहारीबीचका झगडा, बालविवाह, सीमा विवाद मुख्य थिए ।
तपाईं न्यायिक समितिको संयोजक पनि हो । कस्ता उजुरी बढी आए ?
करिब पाँच वर्षको यो अवधिमा न्यायिक समितिमा लगभग दुई सय उजुरी आए । तीमध्ये लेनदेनका झगडा, श्रीमान्–श्रीमतीबीचका झगडा, सासू–बुहारीबीचका झगडा, बालविवाह, सीमा विवाद मुख्य थिए ।
कत्तिको न्याय दिन सकियो भन्ने लाग्छ ?
हामीले गर्ने भनेको मेलमिलाप हो । कतिपयलाई मेलमिलाप गराउन सफल भयौं भने नसकेकोलाई प्रहरीकहाँ पठायौं ।
बालविवाहसम्बन्धी परेका उजुरी के गर्नुभयो ?
यस्ता मुद्दालाई प्रहरीकोमा पठाएर हामीले सहजीकरण गर्ने काम गर्यौं । तीमध्ये कतिपयलाई उमेर पुगेपछि बिहे गर्न शर्तमा अलग–अलग बस्न भनिएको छ भने कतिपयको मुद्दा चलिरहेको छ । यस्ता उजुरीमा हामीले गर्ने भनेको सहजीकरणको काम हो ।
बालविवाहको कारण के पाउनुभयो ?
हाम्रो समाजमा अहिले पनि पुरानो सोच कायमै छ– छोरी अलि हुर्कने बित्तिकै बिहे गरिदिनुपर्छ भन्ने मान्यताले केही हदसम्म काम गरेको छ भने अर्को कुरा; आजभोलिका किशोरकिशोरी फोनमा कुराकानी गर्ने, फेसबुक जस्ता सामाजिक सञ्जालमा कुराकानी गर्ने र पछि भागेर बिहे गर्ने क्रम बढ्दो छ । यो कुरा समस्याकै रूपमा विकसित हुँदै गएको छ । यसो हुनुमा कानूनी पाटोबारे ज्ञान नराख्नु पनि एउटा कारण हुनपुगेको छ ।
यस्ता कानूनका बारेमा जानकारी गराउने काम तपाईंहरूको हो नि ! जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरू गर्नुभएन ?
गर्यौं नि । समाजमा रहेका यस्ता पुराना सोच, चलन हटाउन सचेतनामूलक कार्यक्रम गरेका छौं । बालविवाह न्यूनीकरणका लागि नगरस्तरीय बालसञ्जाल गठन गरी बालबालिकालाई चेतना दिने काम गरेका छौं । यस्तै नगरमा रहेका एकल महिला, सीप सिक्न खोज्ने महिलालाई तालिम दिएर आत्मनिर्भर बन्न सल्लाह दिएका छौं ।
महिलालाई हेर्ने दृष्टिकोण, गर्ने व्यवहार फरक रहेको महसूस त हुन्छ नै । तर, पनि आफू आफ्नो काम, कर्तव्य र अधिकारको बारेमा जानकार भई काम गर्न सक्यो भने कसैले विभेद गर्न खोज्दैमा आत्तिनु नपर्ने रहेछ ।
कार्य सम्पादनमा चुनौती पनि सामना गर्नुभयो होला ?
काम गर्दाको बखत समस्या त आइ नै रहन्छन् । तर, मैले यस्ता समस्या र चुनौतीलाई अवसर र सिकाइका रूपमा लिएको छु ।
कतिपय जनप्रतिनिधिले कर्मचारीबाट सहयोग नपाएको, उपमेयरले मेयरबाट विभेद खेप्नुपरेको भन्ने खालका समाचार आइरहेका छन् । तपाईंलाई पनि त्यस्तो केही समस्या भयो ?
हामी (महिला)लाई हेर्ने दृष्टिकोण, गर्ने व्यवहार फरक रहेको महसूस त हुन्छ नै । तर, पनि आफू आफ्नो काम, कर्तव्य र अधिकारको बारेमा जानकार भई काम गर्न सक्यो भने कसैले विभेद गर्न खोज्दैमा आत्तिनु नपर्ने रहेछ । मलाई मैले गर्ने कामको बारेमा थाहा छ, कार्यालय जान्छु आफ्नो काम गर्छु । यस्तो अवस्थामा कसैले ‘किन ?’ भन्ने हिम्मत राख्न सक्दैनन् । म के भन्छु भने, आफू सक्षम भएर जिम्मेवारी लिन सक्यो भने अरूसँग गुनासो गर्नु पर्दैन ।
आउँदो वैशाख ३० मा स्थानीय तहको चुनाव हुँदैछ । फेरि चुनावमा उठ्नुहुन्छ कि ? के छ योजना ?
मैले अहिले नै योजना बनाएको छैन । तर, काम गर्ने इच्छा चाहिं जति सिक्दै/बुझ्दै गयो उति नै हुँदो रहेछ । यद्यपि; मैले इच्छा गरेर मात्र हुँदैन । सर्वप्रथम त पार्टीले टिकट दिनुपर्यो अनि जनताले पनि माया गर्नुपर्यो । पार्टीले जे निर्णय गर्छ त्यसैमा सहमत हुन्छुु ।
अन्त्यमा; छुटेका कुरा केही छन् कि ?
धेरै कुरा त आइसके । जनप्रतिनिधि बन्न त्यति सजिलो रहेनछ । पहिलो कुरा त बन्न नै गाह्रो । दोस्रो; बनिसकेपछि पनि काम गर्न गाह्रो हुँदो रहेछ । राज्यले दिएको जिम्मेवारी सम्हाल्न ठूलै तागत चाहिने रहेछ ।
अन्त्यमा यति कुरा भन्न चाहें– हामीले शुरू गरेर पूरा गर्न नसकेका जति पनि काम छन्, ती कामलाई अब निर्वाचित भएर आउने जनप्रतिनिधिले अघि बढाउनुपर्छ ।
प्रकाशित:
Wednesday, March 02, 2022 | 07:00:00 बुधबार, १८ फाल्गुण, २०७८
